Web sitem neden CDN önbelleğini kullanmıyor? Cache-Control başlıklarını inceleme rehberi.
Modern web siteleri için hız ve performans, kullanıcı deneyiminin ve arama motoru sıralamalarının temelini oluşturur. Bu bağlamda, İçerik Dağıtım Ağları (CDN'ler) vazgeçilmez bir rol oynar. Bir CDN, web sitenizin statik varlıklarını (resimler, CSS, JavaScript dosyaları vb.) coğrafi olarak kullanıcılara daha yakın sunucularda önbelleğe alarak yükleme sürelerini önemli ölçüde hızlandırır. Ancak, birçok web sitesi sahibi, CDN kullandıkları halde web sitelerinin neden beklenen önbellek isabet oranını yakalayamadığını veya CDN'nin hiç devreye girmediğini merak eder. Bu durumun en yaygın nedenlerinden biri, web sunucusundan gelen HTTP başlıklarının, özellikle de Cache-Control başlıklarının yanlış yapılandırılmasıdır.
Bu rehberde, web sitenizin CDN önbelleğini neden etkin bir şekilde kullanmadığını derinlemesine inceleyecek, Cache-Control başlıklarının ne anlama geldiğini, nasıl çalıştığını ve CDN performansınızı maksimize etmek için bunları nasıl doğru şekilde yapılandıracağınızı adım adım açıklayacağız. AdSense politikalarına uygun, yüksek kaliteli ve kullanıcıya değer katan bir içerik sunarak, web sitenizin hızını artıracak ve ziyaretçilerinize daha iyi bir deneyim sunacaksınız.
CDN Önbelleklemenin Temelleri ve Neden Önemli Olduğu
>Bir CDN, kullanıcıların sitenize eriştiği coğrafi konumdan bağımsız olarak, içeriğinizi hızlı bir şekilde sunmak için tasarlanmış, dağıtılmış bir sunucu ağıdır. Bir kullanıcı bir web sitesini ziyaret ettiğinde, CDN o kullanıcının en yakınındaki sunucudan (edge server) içeriği sunmaya çalışır. Eğer içerik bu sunucuda önbelleğe alınmışsa, "önbellek isabeti" (cache hit) meydana gelir ve sayfa çok daha hızlı yüklenir. Eğer içerik önbellekte yoksa, CDN kaynağa (origin server) gidip içeriği alır, önbelleğine kaydeder ve kullanıcıya sunar ("önbellek ıskası" - cache miss).
Web sitesi performansını artırmak için CDN kullanımı kritik öneme sahiptir:
* Daha Hızlı Yükleme Süreleri: İçerik kullanıcılara coğrafi olarak daha yakın sunuculardan sunulduğu için gecikme (latency) azalır.
* Azalan Sunucu Yükü: Kaynak sunucunuzun her isteği doğrudan işlemesi gerekmediği için yükü azalır.
* Geliştirilmiş Kullanıcı Deneyimi: Hızlı siteler, daha düşük hemen çıkma oranları (bounce rate) ve daha yüksek dönüşüm oranları anlamına gelir.
* Daha İyi SEO Sıralamaları: Google gibi arama motorları, sayfa hızını bir sıralama faktörü olarak kabul eder.
Peki, CDN kullanmanıza rağmen neden istediğiniz performansı alamıyorsunuz? Genellikle sorun, web sunucunuzun CDN'ye ve tarayıcılara içeriğin nasıl önbelleğe alınması gerektiğini söyleyen HTTP başlıklarında yatmaktadır.
Cache-Control Başlıklarını Anlama
>`Cache-Control` başlığı, HTTP/1.1 spesifikasyonunun bir parçasıdır ve hem tarayıcıların hem de ara proxy'lerin (CDN'ler dahil) içeriği nasıl önbelleğe alması gerektiğini kontrol eder. Bu başlık, bir dizi "direktif" içerir ve her biri farklı bir önbellekleme davranışı tanımlar.
Temel Cache-Control Direktifleri
>1. `public`: Kaynak sunucu, yanıtın herhangi bir önbellek tarafından önbelleğe alınabileceğini belirtir. Bu, hem paylaşılan (CDN gibi) hem de özel (tarayıcı önbelleği gibi) önbellekler için geçerlidir. Genellikle statik varlıklar için kullanılır.
2. `private`: Yanıtın yalnızca tek bir kullanıcıya özel olduğu ve paylaşılan önbellekler (CDN'ler) tarafından önbelleğe alınmaması gerektiği anlamına gelir. Genellikle kullanıcıya özel bilgileri içeren sayfalar veya kaynaklar için kullanılır.
3. `no-cache`: Bu direktif, ismine rağmen içeriğin *hiç önbelleğe alınmaması* gerektiği anlamına gelmez. Bunun yerine, önbelleğe alınmış kopyanın her kullanımdan önce kaynak sunucu ile yeniden doğrulanması gerektiğini belirtir. İçerik değişmemişse, sunucu 304 Not Modified yanıtı döndürür. Bu, dinamik ama sık değişmeyen içerikler için faydalı olabilir.
4. `no-store`: Bu direktif, yanıtın hiçbir şekilde önbelleğe alınmaması gerektiğini belirtir. Hassas bilgileri (örneğin, finansal veriler) içeren yanıtlar için uygundur. Bu, önbellekleme stratejileri açısından en kısıtlayıcı direktiftir.
5. `max-age=
6. `s-maxage=
7. `must-revalidate`: Önbelleğin süresi dolmuş bir kopyayı kullanmadan önce kaynak sunucuyla yeniden doğrulama yapması gerektiğini belirtir. Bu, `max-age` süresi dolduktan sonra içeriğin her zaman güncel kalmasını sağlar.
Diğer Önemli HTTP Başlıkları
>`Cache-Control` en önemlisi olsa da, başka HTTP başlıkları da önbellekleme davranışını etkiler:
* `Expires`: `Cache-Control`'dan daha eski bir HTTP/1.0 başlığıdır. İçeriğin ne zaman geçerliliğini yitireceğini belirli bir tarih ve saat olarak belirtir. `Cache-Control` ile birlikte kullanıldığında, `Cache-Control` genellikle önceliklidir.
* `ETag` (Entity Tag): Bir kaynağın belirli bir sürümünü tanımlayan benzersiz bir tanımlayıcıdır. Tarayıcı veya CDN, önbelleğe alınmış bir kaynağın `ETag` değerini bir `If-None-Match` isteği ile sunucuya göndererek kaynağın değişip değişmediğini kontrol eder. Değişmemişse, sunucu 304 Not Modified yanıtı döndürür.
* `Last-Modified`: Kaynağın en son ne zaman değiştirildiğini gösterir. `ETag` gibi, tarayıcı veya CDN bunu `If-Modified-Since` isteği ile sunucuya göndererek kaynağın güncelliğini kontrol edebilir.
* `Vary`: Bu başlık, önbelleklerin bir kaynağın farklı sürümlerini önbelleğe alması gerektiğini belirtir. Örneğin, `Vary: Accept-Encoding` başlığı, tarayıcının `Accept-Encoding` (gzip, brotli vb.) başlığına göre içeriğin farklı bir sürümünü önbelleğe alması gerektiğini gösterir. Bu, CDN'lerin farklı sıkıştırma türleri için farklı önbellek girişleri oluşturmasına olanak tanır.
* `Set-Cookie`: Bir yanıtta `Set-Cookie` başlığı varsa, çoğu CDN ve tarayıcı bu içeriği önbelleğe almaktan kaçınır. Bunun nedeni, çerezlerin kullanıcıya özel bilgileri içermesi ve önbelleğe alınmış bir sürümün yanlış kullanıcıya sunulma riskidir. Önbellek bypass'ın yaygın bir nedenidir.
Web Siteniz Neden CDN Önbelleğini Kullanmıyor? Sorun Giderme Rehberi
>Web sitenizin CDN önbelleğini neden düzgün kullanmadığını anlamak için adım adım bir inceleme yapmamız gerekiyor.
1. HTTP Başlıklarınızı Doğrulayın
>İlk ve en önemli adım, web sunucunuzdan gelen HTTP yanıt başlıklarını kontrol etmektir. Bunu yapmanın birkaç yolu vardır:
* Tarayıcı Geliştirici Araçları: Chrome, Firefox gibi tarayıcılarda "Geliştirici Araçları"nı (F12) açın. "Network" (Ağ) sekmesine gidin, sayfanızı yenileyin ve incelemek istediğiniz kaynağı seçin. "Headers" (Başlıklar) sekmesinde, sunucudan gelen yanıt başlıklarını göreceksiniz.
* `curl` Komutu: Terminalinizde `curl -I https://www.example.com/static/image.jpg` komutunu kullanarak belirli bir URL'nin başlıklarını hızla kontrol edebilirsiniz.
* Online HTTP Başlık Kontrol Araçları: Birçok web sitesi, bir URL girdiğinizde size HTTP başlıklarını gösteren ücretsiz araçlar sunar.
Ne Aramalısınız:
* `Cache-Control` başlığının varlığı ve içeriği.
* `max-age` ve `s-maxage` direktiflerinin uygun şekilde ayarlanıp ayarlanmadığı.
* `public` direktifinin olup olmadığı (statik içerik için).
* `no-cache` veya `no-store` gibi kısıtlayıcı direktiflerin, önbelleğe almak istediğiniz içerikte bulunmaması.
* `Set-Cookie` başlığının statik varlıklarda bulunmaması.
2. CDN Yapılandırmanızı Kontrol Edin
>CDN sağlayıcıları, önbellekleme davranışını ince ayarlamak için çeşitli seçenekler sunar.
* Önbellekleme Kuralları (Caching Rules): CDN panelinizde, hangi yolların veya dosya türlerinin önbelleğe alınacağını, ne kadar süreyle önbellekte kalacağını veya belirli başlıkları nasıl geçersiz kılacağını tanımlayan kurallar olabilir. Örneğin, `/uploads/*` altındaki tüm resimler için `s-maxage=2592000` (1 ay) ayarlayabilirsiniz.
* Sorgu Dizilerini Yoksayma (Ignoring Query Strings): Çoğu CDN, varsayılan olarak bir URL'deki sorgu dizilerini (`?param=value`) dikkate alır. Bu, `/image.jpg?v=1` ve `/image.jpg?v=2`'nin farklı önbellek girişleri olarak ele alınacağı anlamına gelir. Eğer sorgu dizileri yalnızca izleme veya sıralama için kullanılıyorsa, CDN'nizi bunları yoksayacak şekilde yapılandırmak, önbellek isabet oranını artırabilir.
* HTTP/HTTPS Yönlendirmeleri: Tüm içeriğinizin HTTPS üzerinden sunulduğundan ve CDN'nizin bunu düzgün bir şekilde işlediğinden emin olun. Karışık içerik (mixed content) sorunları veya yanlış yönlendirmeler önbellekleme sorunlarına yol açabilir.
* Bypass Kuralları: Bazı CDN'lerde, belirli koşullar altında (örneğin, belirli bir çerez varsa) önbelleği atlama kuralları tanımlanmış olabilir. Bu tür kuralların yanlışlıkla statik varlıklarınızın önbelleğe alınmasını engellemediğinden emin olun.
* CDN Geçerliliğini Kaldırma (Purging Cache): Bazen, değişiklik yaptığınızda CDN'nin eski içeriği sunmaya devam etmemesi için önbelleği manuel olarak temizlemeniz gerekebilir. Eğer yeni içerik hemen görünmüyorsa, bu iyi bir ilk adımdır.
3. Kaynak Sunucu Yapılandırması
>Web sunucunuz (Apache, Nginx, IIS vb.) veya uygulamanız (PHP, Node.js, Python) HTTP başlıklarını belirlemeden sorumludur.
* Apache: `.htaccess` dosyaları veya ana yapılandırma dosyaları (`httpd.conf`) aracılığıyla `mod_headers` ve `mod__expires` modüllerini kullanarak `Cache-Control` başlıklarını ayarlayabilirsiniz.
```apache
ExpiresActive On
ExpiresDefault "access plus 1 month"
ExpiresByType image/jpeg "access plus 1 year"
ExpiresByType text/css "access plus 1 month"
ExpiresByType application/javascript "access plus 1 month"
Header set Cache-Control "max-age=2592000, public"
Header set Cache-Control "max-age=2592000, public"
```
* Nginx: `location` bloklarında `add_header` direktifini kullanarak `Cache-Control` başlıklarını ayarlayabilirsiniz.
```nginx
location ~* \.(js|css|png|jpg|jpeg|gif|ico|svg)$ {
expires 30d;
add_header Cache-Control "public, max-age=2592000, immutable";
}
```
* Uygulama Seviyesi: Eğer bir CMS (WordPress gibi) veya özel bir uygulama kullanıyorsanız, tema veya eklenti ayarları ya da uygulamanın kendisi dinamik olarak `Cache-Control` başlıkları ekleyebilir. Özellikle WordPress'te önbellekleme eklentileri (WP Rocket, LiteSpeed Cache vb.) bu başlıkları kontrol etme yeteneğine sahiptir.
4. Dinamik İçerik ve Önbellekleme
>Tüm içerik önbelleğe alınamaz. Kullanıcıya özel dinamik içerik (örneğin, giriş yapılmış bir kullanıcının panosu) `private` veya `no-store` olarak işaretlenmelidir. Ancak, dinamik bir sayfada statik varlıklar (resimler, CSS) varsa, bu varlıkların yine de agresif bir şekilde önbelleğe alınmasını sağlayabilirsiniz.
* Fragment Caching: Sayfanın yalnızca belirli bölümlerini önbelleğe almayı düşünün. Bu, özellikle karmaşık ve dinamik sayfalar için etkili bir yöntem olabilir.
* Edge-Side Includes (ESI): Bazı CDN'ler ESI'yi destekler, bu da bir sayfanın belirli bölümlerinin CDN'nin kenar sunucusunda ayrı ayrı önbelleğe alınmasına olanak tanır.
Yaygın Hatalar ve Kaçınılması Gerekenler
>* `no-cache`'i Yanlış Kullanmak: `no-cache`'in içeriği her zaman yeniden doğrulamaya zorladığını unutmayın. Statik varlıklar için `max-age` ile `public` kullanmak genellikle daha iyidir.
* `max-age`'i Belirlememek: `Cache-Control` başlığını göndermek yeterli değildir; önbellekleme süresini belirtmek için `max-age` veya `s-maxage` kullanmalısınız.
* Statik Dosyalarda `Set-Cookie` Başlığı: Resimler, CSS veya JS dosyaları gibi statik varlıklardan `Set-Cookie` başlığı göndermekten kaçının. Bu, CDN'lerin ve tarayıcıların bu varlıkları önbelleğe almasını engeller.
* Çakışan Başlıklar: `Cache-Control` ve `Expires` başlıklarını bir arada kullanırken, `Cache-Control`'un genellikle daha modern tarayıcılar ve CDN'ler için öncelikli olduğunu unutmayın. Tutarlılık için `Cache-Control`'a odaklanın.
* CDN Kontrol Panelindeki Varsayılanları Aşırı Güvenmek: CDN'ler genellikle iyi varsayılan ayarlarla gelir, ancak web sitenizin özel ihtiyaçlarına göre ince ayarlar yapmak performansı önemli ölçüde artırabilir.
* Test Etmemek: Yaptığınız değişiklikleri her zaman test edin. Tarayıcı geliştirici araçları ve `curl` gibi araçlarla HTTP başlıklarını kontrol edin.
Daha fazla web sitesi hızlandırma ipucu ve tekniği için [Web sitesi hızlandırma rehberimiz] makalemizi ziyaret edebilirsiniz. Ayrıca, SEO ve kullanıcı deneyimi ilişkisi hakkında detaylı bilgi almak için [SEO ve kullanıcı deneyimi ilişkisi üzerine makalemiz] faydalı olacaktır.
Sonuç
>Web sitenizin CDN önbelleğini tam kapasiteyle kullanmasını sağlamak, web sitesi performansınızı iyileştirmek için hayati öneme sahiptir. `Cache-Control` başlıklarını anlamak ve doğru bir şekilde yapılandırmak, bu sürecin merkezinde yer alır. Yanıt başlıklarınızı dikkatlice inceleyerek, CDN ve kaynak sunucu yapılandırmalarınızı optimize ederek ve yaygın hatalardan kaçınarak, sitenizin hızını önemli ölçüde artırabilir, kullanıcı deneyimini zenginleştirebilir ve arama motoru sıralamalarınızda daha iyi sonuçlar elde edebilirsiniz. Unutmayın, iyi bir önbellekleme stratejisi sadece teknik bir detay değil, aynı zamanda başarılı bir çevrimiçi varlığın temel direklerinden biridir.