Web sitem neden önbelleğe alınmıyor? HTTP cache başlıklarını nasıl analiz ederim?
Bir web sitesinin hızlı yüklenmesi, günümüz dijital dünyasında sadece bir lüks değil, aynı zamanda bir zorunluluktur. Google AdSense yayıncıları olarak, sitenizin hızı doğrudan kullanıcı deneyimini, reklam görünürlüğünü ve dolayısıyla AdSense gelirlerinizi etkiler. Yavaş yüklenen siteler, ziyaretçilerin siteden hızla ayrılmasına (bounce rate), reklamların düzgün görüntülenmemesine ve hatta arama motoru sıralamalarında gerilemeye neden olabilir. Bu noktada önbellekleme (caching), sitenizin performansını artırmanın en etkili yollarından biridir. Ancak, birçok site sahibi, sitelerinin olması gerektiği gibi önbelleğe alınmadığını fark eder. Peki, web siteniz neden önbelleğe alınmıyor ve HTTP cache başlıklarını nasıl analiz ederek bu sorunu çözebilirsiniz? Bu makalede, bu soruların cevaplarını detaylıca inceleyeceğiz.
Neden Önbellekleme Bu Kadar Önemli?
Önbellekleme, bir web sayfasının veya bileşenlerinin (resimler, CSS dosyaları, JavaScript dosyaları vb.) ilk ziyaret sonrası kullanıcının tarayıcısında veya ara sunucularda (proxy sunucuları, CDN'ler) saklanması işlemidir. Bu sayede, kullanıcı aynı sayfayı tekrar ziyaret ettiğinde, tarayıcı veya sunucu, kaynakları tekrar indirmek yerine önbellekteki kopyasını kullanır. Bunun faydaları saymakla bitmez:
* Daha Hızlı Yükleme Süreleri: Kullanıcılar için sayfa yükleme süreleri önemli ölçüde kısalır, bu da daha iyi bir kullanıcı deneyimi sunar.
* Azaltılmış Sunucu Yükü: Her istekte sunucunuzun kaynaklarını kullanmak yerine, önbellekteki veriler servis edildiği için sunucunuz üzerindeki yük azalır. Bu, özellikle yüksek trafikli siteler için kritik öneme sahiptir.
* İyileştirilmiş SEO Performansı: Google, site hızını bir sıralama faktörü olarak kabul eder. Hızlı siteler, arama motorlarında daha üst sıralarda yer alma eğilimindedir.
* Artan AdSense Gelirleri: Daha hızlı yüklenen sayfalar, kullanıcıların sitenizde daha uzun süre kalmasını, daha fazla sayfa görüntülemesini ve dolayısıyla reklamların daha fazla görüntülenmesini sağlar. Bu da AdSense gelirlerinizin artmasına yardımcı olur.
Eğer siteniz olması gerektiği gibi önbelleğe alınmıyorsa, yukarıdaki avantajların hiçbirinden faydalanamazsınız. Sorunun temelinde genellikle HTTP cache başlıklarının yanlış yapılandırılması yatar.
HTTP Cache Başlıkları ve İşlevleri
Web tarayıcıları ve önbellek sunucuları (CDN'ler gibi), bir kaynağın ne kadar süreyle önbelleğe alınabileceğini ve ne zaman yeniden doğrulanması gerektiğini belirlemek için HTTP yanıt başlıklarını kullanır. Bu başlıkları anlamak, önbellekleme sorunlarını teşhis etmek için anahtardır.
Temel HTTP Cache Başlıkları:
* `Cache-Control`: Bu, en güçlü ve en önemli önbellekleme başlığıdır. Bir kaynağın nasıl önbelleğe alınacağını ve kim tarafından önbelleğe alınabileceğini ayrıntılı olarak belirtir.
* `max-age=
* `no-cache`: Tarayıcının, önbelleğe alınmış bir kopyayı kullanmadan önce sunucuyla doğrulaması gerektiğini belirtir. Bu, kaynağın önbelleğe alınmayacağı anlamına gelmez; yalnızca her kullanımda güncel olup olmadığının kontrol edilmesi gerektiğini ifade eder.
* `no-store`: Kaynağın hiçbir koşulda önbelleğe alınmaması gerektiğini belirtir. Hassas bilgiler içeren sayfalar için idealdir.
* `public`: Kaynağın hem tarayıcılar hem de ara sunucular tarafından önbelleğe alınabileceğini belirtir.
* `private`: Kaynağın yalnızca kullanıcının tarayıcısı tarafından önbelleğe alınabileceğini, ara sunucular tarafından önbelleğe alınamayacağını belirtir. Genellikle kullanıcıya özel içerikler için kullanılır.
* `must-revalidate`: Önbelleğe alınmış bir kopyanın süresi dolduğunda, tarayıcının veya ara sunucunun mutlaka sunucuyla yeniden doğrulaması gerektiğini belirtir. Doğrulama başarısız olursa, önbelleğe alınmış kopyanın kullanılmaması gerekir.
* `Expires`: Bu, `Cache-Control`'dan daha eski bir başlık olup, bir kaynağın önbellekte ne zamana kadar geçerli kalacağını mutlak bir tarih ve saat olarak belirtir (GMT formatında). `Cache-Control: max-age` ile birlikte kullanıldığında, `Cache-Control` daha önceliklidir.
* `ETag` (Entity Tag): Bir kaynağın belirli bir sürümünü tanımlayan benzersiz bir tanımlayıcıdır. Tarayıcı, sunucuya bir sonraki istekte `If-None-Match` başlığıyla bu `ETag`'i gönderir. Sunucu, bu `ETag` ile mevcut kaynağın `ETag`'ini karşılaştırır. Eşleşirse, sunucu 304 Not Modified yanıtı gönderir ve tarayıcı önbellekteki kopyayı kullanır. Bu, bant genişliği tasarrufu sağlar.
* `Last-Modified`: Kaynağın en son ne zaman değiştirildiğini belirten bir tarihtir. `ETag`'e benzer şekilde, tarayıcı bir sonraki istekte `If-Modified-Since` başlığıyla bu tarihi gönderir. Sunucu, kaynağın bu tarihten sonra değişip değişmediğini kontrol eder. Değişmediyse, 304 Not Modified yanıtı gönderilir.
* `Vary`: Bu başlık, sunucunun bir kaynağın farklı versiyonlarını hangi isteğe bağlı başlık parametrelerine göre sunduğunu belirtir. Örneğin, `Vary: Accept-Encoding` tarayıcıya (veya ara sunucuya), `Accept-Encoding` başlığına (genellikle sıkıştırma türü, örn. gzip) göre farklı versiyonlar olabileceğini bildirir. `Vary: User-Agent` ise mobil ve masaüstü kullanıcılara farklı içerik sunulduğunda önemlidir. Bu, yanlış içeriğin önbelleğe alınmasını engeller.
HTTP Cache Başlıklarını Nasıl Analiz Edersiniz?
Sitenizin neden önbelleğe alınmadığını anlamak için HTTP yanıt başlıklarını incelemek en doğrudan yoldur. Bu işlem için kullanabileceğiniz birkaç araç ve yöntem bulunmaktadır:
1. Tarayıcı Geliştirici Araçları (Developer Tools)
En kolay ve erişilebilir yöntemdir. Neredeyse tüm modern tarayıcılar (Chrome, Firefox, Edge, Safari) yerleşik geliştirici araçlarına sahiptir.
* Adım 1: Sitenizi ziyaret edin.
* Adım 2: Sağ tıklayıp "İncele" (Inspect) seçeneğini seçin veya F12 tuşuna basın.
* Adım 3: Geliştirici araçları penceresinde "Network" (Ağ) sekmesine gidin.
* Adım 4: Sayfayı yenileyin (genellikle Ctrl+R veya Cmd+R). Bu, tarayıcının tüm kaynakları yeniden yüklemesini sağlar.
* Adım 5: Listelenen kaynaklardan (HTML belgesi, CSS, JS, resimler vb.) herhangi birine tıklayın.
* Adım 6: Sağ tarafta açılan panelde "Headers" (Başlıklar) sekmesini bulun. Burada hem "Request Headers" (İstek Başlıkları) hem de "Response Headers" (Yanıt Başlıkları) göreceksiniz. Özellikle "Response Headers" altında `Cache-Control`, `Expires`, `ETag`, `Last-Modified` ve `Vary` gibi başlıkları arayın.
Burada, `Cache-Control` başlığında `no-cache` veya `no-store` görüyorsanız, kaynağın önbelleğe alınmadığını veya her seferinde doğrulanması gerektiğini anlamış olursunuz. Ayrıca, `max-age` değeri çok düşükse (örneğin 0 saniye), bu da önbelleklemenin etkili olmadığını gösterir.
2. Çevrimiçi HTTP Header Görüntüleyici Araçları
Birçok web sitesi, girdiğiniz URL'nin HTTP başlıklarını analiz eden çevrimiçi araçlar sunar. Bu araçlar, tarayıcıda olan bitenin ötesinde, sunucudan gelen ham yanıt başlıklarını görmenizi sağlar. Örneğin, "HTTP Header Görüntüleyici" araması yaparak birçok popüler araca ulaşabilirsiniz. Bu araçlar, farklı sunucu türlerinden (örneğin CDN'den veya doğrudan ana sunucudan) gelen yanıt başlıklarını görmeniz için faydalı olabilir. Sitenizi farklı bir konumdan nasıl algılandığını görmek için de kullanışlıdırlar.
3. `curl` Komutu (Terminale Aşina Kullanıcılar İçin)
Komut satırı arayüzüne aşina olanlar için `curl` komutu, bir URL'nin HTTP başlıklarını hızlıca almanızı sağlar.
```bash
curl -I https://www.orneksite.com/
```
Bu komut, belirtilen URL'nin yalnızca başlıklarını (`-I` veya `--head` bayrağı ile) döndürecektir. Bu yöntem, özellikle sunucu tarafında hızlı bir kontrol yapmak için kullanışlıdır. Kod blokları vermeden örnek bir çıktıyı zihinde canlandıracak olursak, bu komut bize HTTP/2 200 OK yanıtını ve altında Cache-Control, Etag, Last-Modified gibi başlıkları gösterecektir.
Yaygın Önbellekleme Sorunları ve Çözümleri
HTTP başlıklarını analiz ettikten sonra, sitenizin neden önbelleğe alınmadığına dair ipuçları bulabilirsiniz. İşte bazı yaygın sorunlar ve potansiyel çözümler:
1. Yanlış `Cache-Control` Başlıkları
* Sorun: `Cache-Control: no-cache` veya `no-store` başlığının statik varlıklara (resimler, CSS, JS) yanlışlıkla uygulanması.
* Çözüm: Web sunucunuzun (Apache, Nginx) veya kullandığınız CMS'nin (WordPress gibi) ayarlarını kontrol edin. Statik varlıklar için `Cache-Control: public, max-age=31536000` (bir yıl) gibi uzun süreli önbellekleme başlıkları ayarlayın.
* İlgili Makale: Daha detaylı sunucu yapılandırmaları için `/makale.php?sayfa=site-hizi-optimizasyonu` adresindeki makalemize göz atabilirsiniz.
2. Dinamik İçerik Yanlış Yapılandırılması
* Sorun: Her zaman değişen veya kullanıcıya özel dinamik içeriklerin (örneğin, alışveriş sepeti, girişli kullanıcı sayfaları) önbelleğe alınmaya çalışılması veya hiç önbelleğe alınmaması.
* Çözüm: Dinamik içerikler genellikle `no-cache` veya `private` olarak işaretlenmeli, ancak `ETag` ve `Last-Modified` başlıkları kullanılarak doğrulamaya izin verilmelidir. Bu, değişmemişse yine de bant genişliğinden tasarruf sağlar.
* AdSense İlişkisi: AdSense reklamlarının gösterildiği dinamik sayfalarda bile iyi bir önbellekleme stratejisi, kullanıcıların sayfada daha uzun kalmasını ve reklamlarla etkileşim kurmasını teşvik eder. Ancak AdSense reklam kodunun kendisi genellikle önbelleğe alınmaz veya kısa süreli önbelleğe alınır.
3. Sunucu Tarafı Konfigürasyon Hataları
* Sorun: Apache `.htaccess` dosyası veya Nginx yapılandırma dosyalarında yanlış yönergeler.
* Çözüm: Sunucunuzun yapılandırma dosyalarını inceleyin. Apache için `mod_expires` ve `mod_headers` modüllerinin aktif olduğundan ve doğru kuralların uygulandığından emin olun. Nginx için `expires` yönergesini kullanın.
* Örnek: Apache'de `ExpiresDefault "access plus 1 month"` veya Nginx'te `expires 30d;` gibi yönergelerle genel bir önbellekleme politikası belirleyebilirsiniz.
4. CDN Ayarları
* Sorun: Bir İçerik Dağıtım Ağı (CDN) kullanıyorsanız, CDN'nizin önbellekleme ayarları sunucunuzdaki ayarları geçersiz kılabilir veya yanlış yapılandırılmış olabilir.
* Çözüm: CDN sağlayıcınızın paneline giriş yaparak önbellekleme ayarlarını kontrol edin. `Cache-Control` başlıklarının CDN tarafından doğru şekilde işlendiğinden ve uygun bir `max-age` süresine sahip olduğundan emin olun.
5. WordPress Eklentileri
* Sorun: Bazı WordPress eklentileri (güvenlik, optimizasyon veya hatta başka bir önbellekleme eklentisi) HTTP cache başlıklarını istenmeyen şekillerde değiştirebilir.
* Çözüm: Çakışma olup olmadığını anlamak için eklentileri tek tek devre dışı bırakarak test edin. Kapsamlı bir önbellekleme eklentisi (örneğin WP Super Cache, W3 Total Cache, LiteSpeed Cache) kullanıyorsanız, onun ayarlarının doğru yapıldığından emin olun.
6. SSL/HTTPS Etkileşimleri
* Sorun: Bazen HTTPS üzerinden sunulan içeriğin önbellekleme davranışıyla ilgili yanlış anlamalar olabilir.
* Çözüm: HTTPS'in kendisi önbelleklemeyi engellemez. Güvenli bağlantılar üzerinden de içerik önbelleğe alınabilir. Ancak, sunucu yapılandırmanızda veya bir CDN'de HTTPS için özel önbellekleme kuralları gerekebilir.
Sonuç
Web sitenizin doğru bir şekilde önbelleğe alınması, performans, SEO ve AdSense gelirleri açısından hayati öneme sahiptir. "Web sitem neden önbelleğe alınmıyor?" sorusunun cevabı genellikle HTTP cache başlıklarının yanlış yapılandırılmasında yatar. Tarayıcı geliştirici araçları ve çevrimiçi "HTTP Header Görüntüleyici" servisleri gibi araçları kullanarak bu başlıkları düzenli olarak analiz etmek, sorunun kökenine inmenizi sağlayacaktır.
Unutmayın, iyi yapılandırılmış HTTP cache başlıkları sadece sunucu yükünüzü azaltmakla kalmaz, aynı zamanda ziyaretçilerinize daha hızlı ve akıcı bir deneyim sunarak sitenizin genel başarısına önemli ölçüde katkıda bulunur. Sitenizin AdSense politikalarına uygunluğunu ve kullanıcı deneyimini her zaman en üst düzeyde tutmak için bu detaylara dikkat etmek kritik bir adımdır. Örneğin, '/makale.php?sayfa=adsense-politikalari-uyum' sayfamızda AdSense'in önem verdiği diğer konular hakkında bilgi edinebilirsiniz. Başlıkları doğru bir şekilde yapılandırarak, sitenizin potansiyelini tam olarak kullanabilir ve dijital dünyada bir adım öne geçebilirsiniz.